Chronische nierziekte is een onomkeerbare en progressieve aandoening die structurele en functionele afwijkingen van een of beide nieren met zich meebrengt.
Gezonde nieren hebben meerdere belangrijke functies in het lichaam. Ze zijn verantwoordelijk voor:

• het verwijderen van afvalstoffen uit het lichaam;
• het handhaven van de vochtbalans in het lichaam;
• het reguleren en filteren van mineralen uit het bloed;
• het produceren van hormonen die de bloedruk reguleren, het stimuleren van de productie van rode bloedcellen en het controleren van het calciummetabolisme dat belangrijk is voor gezonde botten.

Bij structurele schade aan de nieren wordt de werking van het orgaan en de bovengenoemde functies langzamerhand aangetast. De nieren hebben een complex filtersysteem bestaande uit duizenden microscopische buisjes en een netwerk van kleine bloedvaten die samen de functionele en structurele groep van de nieren vormen, ook bekend als nefronen. Wanneer sommige van deze nefronen permanent beschadigd raken, kan het verlies van functie nog enige tijd worden gecompenseerd door de overgebleven buizen. Echter, wanneer de ziekte zich verder ontwikkelt tot een niveau waarop meer dan 70% van de nieren wordt aangetast, werkt de compensatie niet meer en falen de orgaanfuncties volledig. Het bloed wordt dan niet langer goed gefilterd, wat leidt tot een gevaarlijke hoeveelheid ophoping van afvalstoffen en vocht in het lichaam. Dit leidt uiteindelijk tot de dood.

Nierziekte kan in twee verschillende fases voorkomen. De ziekte kan zich langzaam ontwikkelen in de achteruitgang van de nierfunctie (chronische nierziekte) of plotseling optreden (acute nierziekte). Acute nierziekte - ook wel acute nierschade genoemd - kan het gevolg zijn van directe trauma aan de nier, gebrek aan bloedtoevoer naar de nieren (als gevolg van hartfalen of uitdroging) of verschillende gifstoffen en infectieziektes. Acute nierziekte ontwikkelt zich meestal in een kwestie van dagen of weken en kan katachtigen van alle leeftijden treffen.

Chronische nierziekte daarentegen ontwikkelt zich geleidelijk over maanden tot jaren. Hoewel de ziekte het meest voorkomt bij oudere dieren, kan het in feite voorkomen bij katachtigen van alle leeftijden.

Nierziekte kan zowel bij wilde katachtigen als bij als bij katachtigen in gevangenschap voorkomen, maar lijkt wel vaker te ontwikkelen bij de laatste groep. Er moet echter wel rekening gehouden worden met het feit dat er veel meer gegevens beschikbaar zijn over grote katachtigen in gevangenschap dan van die in het wild.

Een factor die daarbij meespeelt is de verhoogde levensverwachting van de katachtigen in gevangenschap in vergelijking met die van hun soortgenoten in het wild. In hun natuurlijke habitat is de levensverwachting van grote katachtigen rond de 10 tot 15 jaar – afhankelijk van de soort - terwijl deze dieren onder goede omstandigheden (met regelmatige voedselmomenten en medische zorg) wel 20 tot 25 jaar kunnen worden!

Helaas verhoogt ouderdom ook hun risico op het oplopen van verschillende ziekten, waaronder nierziekte. In het wild sterven katachtigen vaak aan andere oorzaken voordat bepaalde ziektes zich kunnen ontwikkelen. Tegelijkertijd worden helaas niet alle grote katachtigen in gevangenschap in goede omstandigheden gehouden; velen krijgen slecht gebalanceerd eten dat niet op hun dieet in het wild lijkt. Het eiwitrijke dieet van de katachtigen in het wild wordt normaal gesproken met vastendagen gescheiden, terwijl katachtigen in gevangenschap vaak dagelijks eiwitrijke maaltijden krijgen. Diëten die te veel eiwitten en fosfor bevatten zijn bekende risicofactoren voor het ontwikkelen van chronische nierziekte.

Katachtigen zijn over het algemeen vatbaarder voor nierziekten dan beren en andere diersoorten. De onderliggende reden voor deze hogere gevoeligheid van katachtigen is echter nog niet volledig bekend. Er moet meer onderzoek worden gedaan naar dit onderwerp.

Tot op heden zijn er verschillende risicofactoren gevonden die kunnen leiden tot chronische nierziekte bij katachtigen. Bij huiskatten lijken er bepaalde rassen te zijn die sneller nierziekte ontwikkelen, wat wijst op een genetische aanleg voor de ziekte. Sommige studies hebben aangetoond dat parodontitis (een ernstige tandvleesontsteking) kan bijdragen aan de ontwikkeling van chronische nierziekte. Ook andere specifieke virale ziekten en andere (primaire) nierziekten zijn in verband gebracht met het ontstaan van de ziekte. Bovendien zijn katten pure carnivoren, wat betekent dat ze alleen maar vlees eten. De resulterende hoge inname van eiwitten - vooral als het dieet niet goed uitgebalanceerd is - kan de nieren ernstig belasten, wat na verloop van tijd tot schade kan leiden. Daarom is chronische nierziekte een veel voorkomend gezondheidsprobleem bij (grote) katachtigen, vooral als ze ouder worden.

Beren, daarentegen, hebben zeer sterke nieren die zich goed kunnen aanpassen. Tijdens de winterslaap verminderen de nieren van de beer hun functie tot een minimumniveau. Ondanks de lange periode van immobilisatie zonder voedsel- of waterinname en geen uitscheiding van urine tijdens het slapen, herstellen de nieren zich in een mum van tijd volledig terug naar hun originele functieniveau.

Het effectieve metabole mechanisme dat dit mogelijk maakt, zorgt ervoor dat de beer minder kwetsbaar is voor nierziekte. Dit fenomeen wordt onderzocht door onderzoekers in de hoop enkele van de onderliggende mechanismen na te bootsen en te kunnen gebruiken tegen menselijke ziekten.

Tijdens de vroege stadia van de ziekte hebben de meeste patiënten helemaal geen symptomen. Wanneer de klinische symptomen duidelijk worden, heeft de ziekte meestal al een vergevorderd stadium bereikt. Een van de eerste veranderingen die kan worden gedetecteerd bij grote katachtigen met chronische nierziekte is dat ze veel drinken en vaak urineren.

Later, wanneer de nierschade verder verslechtert, kan het dier misselijk zijn, last hebben van een verminderde eetlust en als gevolg daarvan afvallen. Ook kan het vaak braken of diarree krijgen, waardoor het verder verzwakt. Andere symptomen die niet altijd hoeven voor te komen zijn: spierafbraak, onderkoeling, lusteloosheid, hypertensie (hoge bloeddruk), pijnlijke zweren op het mondslijmvlies en een urine-achtige geur in de adem. In de laatste fase van chronische nierziekte eet of loopt het dier vaak niet meer. 

Helaas kan chronische nierziekte niet worden genezen. De schade die is toegebracht aan de structurele en functionele aspecten van de nieren is onomkeerbaar. Alleen de progressie van de ziekte kan worden vertraagd.

Er zijn wel behandelingen die de ziekte kunnen vertragen of de pijn kunnen verminderen voor het dier. Deze behandelingen zijn gericht op:

• het verminderen van de opbouw van giftige afvalstoffen in het lichaam;
• het handhaven van hydratatie;
• het verminderen van urine-eiwitverlies;
• het beheersen van de bloeddruk;
• het reguleren van de verstoring in elektrolytconcentraties.

Deze behandelingen omvatten aanpassingen in het dieet van het dier en het toedienen van medicatie. Een vroege diagnose, door het analyseren van de urine en het bloed, kan ervoor zorgen dat de ziekte goed onder controle wordt gehouden en minder snel vordert. Daarom worden in de opvangcentra van VIER VOETERS regelmatig gezondheidscontroles uitgevoerd om de toestand van de dieren te kunnen controleren en om zo lang mogelijk gerichte zorg en een goede kwaliteit van leven te bieden. 

Chronische nierziekte vordert vaak langzaam; met de juiste zorg kan een goede kwaliteit van leven tijdens een langere periode worden bewaard, variërend van enkele maanden tot een paar jaar. De levensverwachting is echter erg laag als de ziekte laat wordt gediagnosticeerd en de nieren al ernstig beschadigd zijn.

Ernstige symptomen zoals lusteloosheid, verlies van eetlust, gewichtsverlies, enz. treden alleen op wanneer de schade al meer dan 70% van de nefronen in de nier (de structurele en functionele aspecten van de nier) heeft aangetast. Bovendien hebben wilde dieren de neiging om hun pijn te verbergen, wat de detectie van ziekte erg lastig maakt. Zodra het stadium van duidelijke klinische symptomen is bereikt, worden geschikte maatregelen om de ziekte te beheersen zeer beperkt en kan euthanasie de enige optie zijn om te voorkomen dat het dier blijft lijden.

Hoe lang een dier kan overleven nadat het de diagnose met Chronische nierziekte heeft gekregen zal dus grotendeels afhangen van de omvang van de schade aan de nier, en zeker ook aan de kwaliteit van de geleverde medische zorg. Als de ziekte in een vroeg stadium wordt ontdekt en er onmiddellijk passende maatregelen worden genomen, kunnen dieren nog enkele maanden of jaren leven voordat ze ernstige symptomen kunnen vertonen.

Dit is bijvoorbeeld het geval geweest met onze leeuw Bobby, die in 2018 werd gered uit Safari Park Zoo Fier in Albanië. In hetzelfde jaar werd bij hem Chronische nierziekte vastgesteld. Nu, een aantal jaar na de diagnose, heeft hij nog steeds een goede kwaliteit van leven bij FELIDA. Aan de andere kant waren de nieren van Bobby’s vader Zhaku al zwaar beschadigd toen de dierenarts hem voor het eerst onderzocht tijdens de reddingsmissie. Ondanks de slechte prognose hoopten we Zhaku nog geruime tijd een goed leven te kunnen bieden met behulp van medicatie en goede zorg, maar zijn toestand verslechterde zo snel dat we niets meer voor hem konden doen. We hadden geen andere keuze dan hem te laten gaan.

Hoewel chronische nierziekte meestal wordt beschouwd als een ziekte bij oudere dieren, kan het voorkomen bij grote katachtigen van alle leeftijden. Sultan en Sayeeda werden beide in 2017 gered uit een door oorlog verscheurde dierentuin in Syrië en werden gediagnosticeerd met chronische nierziekte kort na hun aankomst bij FELIDA. Zoals in de meeste gevallen van  chronische nierziekte, kon de oorzaak van de ziekte niet met zekerheid worden vastgesteld; bijdragende factoren waren vermoedelijk ondervoeding en gebrek aan goed drinkwater tijdens hun eerste jaren van opvoeding, mogelijk bovenop een slechte genetische aanleg. Sultan en Sayeeda kregen de beste mogelijke verzorging en medicatie toegediend totdat een gevorderd stadium van de ziekte was bereikt en het welzijn van de dieren snel verslechterde. Wanneer er geen hoop op verbetering is, is het beëindigen van het lijden het laatste deel van de zorg die we kunnen verlenen aan de dieren die we redden.

Alle dieren die door VIER VOETERS worden verzorgd – ook de dieren die niet aan een nierziekte lijden – worden alleen onder algehele narcose gebracht als dat strikt noodzakelijk is; dit kan zijn om medische redenen of om ze veilig in transportkisten te laden indien er nog geen kans is geweest om ze te trainen om de kist in te lopen. Anesthesie is in de meeste van deze gevallen noodzakelijk, omdat grote katachtigen zeer gevaarlijke roofdieren zijn en daarom veel procedures alleen veilig kunnen worden uitgevoerd, voor zowel het dier als de dierenarts, als het dier wordt verdoofd.

Kleine lichamelijke onderzoeken zoals het controleren van de tanden, poten, ogen, etc. kunnen vaak zonder verdoving worden gedaan door middel van ’positive reinforcement’ trainingen, maar volledige onderzoeken van het hele lichaam en vele andere behandelingen kunnen alleen onder algehele anesthesie worden gedaan. Voordat we een dier onder narcose brengen, evalueert de dierenarts zorgvuldig de voordelen en risico's. Er worden maatregelen genomen om de belasting van het lichaam te beperken, enerzijds door de duur van de behandeling zo kort als mogelijk te houden, anderzijds door verdovende middelen te gebruiken die zo min mogelijk bijwerkingen hebben. Ook worden tijdens de anesthesie de vitale functies van de dieren grondig gecontroleerd en wordt de nierfunctie ondersteund door het ontvangen van intraveneus (in een ader) elektrolytvloeistof.